تفسير سورة القلم

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.

﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ن ۚ وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ﴾

﴿نٓ﴾ سخن در مورد حروف شبیه این حرف در ابتدای سورۀ بقره بیان شد. الله به قلم، و به آنچه مردم با قلم‌های‌شان می‌نویسند سوگند یاد فرمود.

﴿مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ﴾

که تو - ای رسول- به نبوتی که الله بر تو ارزانی داشته است دیوانه نیستی، بلکه از جنونی که مشرکان به تو نسبت دادند بری هستی.

﴿وَإِنَّ لَكَ لَأَجْرًا غَيْرَ مَمْنُونٍ﴾

به‌طور قطع در قبال رنجی که از حمل رسالت به‌سوی مردم می‌بری پاداشی جاویدان داری، و در این مورد هیچ‌کس بر تو هیچ منتی ندارد.

﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾

و به‌راستی‌که تو اخلاقی والا که قرآن آن را آورد داری؛ زیرا به اخلاق قرآنی به کامل‌ترین وجه آراسته هستی.

﴿فَسَتُبْصِرُ وَيُبْصِرُونَ﴾

پس به‌زودی تو خواهی دید، و این کافران خواهند دید.

﴿بِأَيْيِكُمُ الْمَفْتُونُ﴾

وقتی حق آشکار می‌گردد که کدام‌تان به جنون مبتلا هستید؟!

﴿إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ﴾

- ای رسول- به‌راستی‌که پروردگارت می‌داند چه کسی از راه او تعالی منحرف شده، و به هدایت‌یافته‌گان به‌سوی راه خویش آگاه‌تر است. پس می‌داند که کافران از راهش گمراه شده‌اند، و اینکه تو به آن هدایت یافته‌ای.

﴿فَلَا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ﴾

پس - ای رسول- از کسانی‌که آنچه را آورده‌ای تکذیب کرده‌اند فرمان نبر.

﴿وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ﴾

آرزو دارند که به حساب دین با آنها نرمی و مهربانی کنی، تا آنها نیز با تو نرمی و مهربانی کنند.

﴿وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ﴾

و از هیچ شخص بسیار سوگندخورنده به باطل، و پست فرمان مبر.

﴿هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ﴾

همان بسیار غیبت‌ کننده از مردم، و بسیار خبرچین میان آنها؛ تا میان‌شان تفرقه بیندازد.

﴿مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ﴾

بسیار بازدارنده از خیر، متجاوز بر اموال و آبرو و جان مردم، بسیار گناهکار و نافرمان.

﴿عُتُلٍّ بَعْدَ ذَٰلِكَ زَنِيمٍ﴾

خشک و خشن، که در میان قومش به بدی شهرت دارد.

﴿أَنْ كَانَ ذَا مَالٍ وَبَنِينَ﴾

چون صاحب مال و فرزندان است از ایمان به الله و رسولش تکبر ورزید.

﴿إِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ﴾

هرگاه آیات ما بر او خوانده شود می‌گوید: این از خرافات نوشته‌شدۀ پیشینیان است.

﴿سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ﴾

به‌زودی نشانه‌ای بر بینی‌اش می‌نهیم که او را بدنام می‌کند و پیوسته همراهش است.

﴿إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ كَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِينَ﴾

به‌راستی‌که ما این مشرکان را با قحطی و گرسنگی آزمودیم، همان‌گونه که صاحبان باغ را آزمایش کردیم آن‌گاه که سوگند یاد کردند که به‌طور قطع میوه‌های باغ را صبحگاه با شتاب خواهند چید تا اینکه از آنها به هیچ مسکینی داده نشود.

﴿وَلَا يَسْتَثْنُونَ﴾

ولی سوگندشان را با گفتن: (إن‌شاءالله= اگر الله بخواهد) استثنا نکردند.

﴿فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِنْ رَبِّكَ وَهُمْ نَائِمُونَ﴾

پس الله آتشی به‌سوی آن باغ فرستاد، که آن را درحالی‌که صاحبانش در خواب بودند و نمی‌توانستند آتش را از آن دفع کنند خورد.

﴿فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ﴾

و مانند شب تاریک سیاه شد.

﴿فَتَنَادَوْا مُصْبِحِينَ﴾

و صبحگاه به یکدیگر ندا زدند.

﴿أَنِ اغْدُوا عَلَىٰ حَرْثِكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَارِمِينَ﴾

گفتند: بامدادان و قبل از آمدن فقرا به‌سوی کشت خویش بروید اگر میوه‌هایش را می‌چینید.

﴿فَانْطَلَقُوا وَهُمْ يَتَخَافَتُونَ﴾

پس شتابان به‌سوی کشت‌شان به راه افتادند، درحالی‌که با صدایی آهسته با یکدیگر سخن می‌گفتند.

﴿أَنْ لَا يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْكُمْ مِسْكِينٌ﴾

به یکدیگر می‌گفتند: امروز نباید مسکینی در باغ بر شما وارد شود.

﴿وَغَدَوْا عَلَىٰ حَرْدٍ قَادِرِينَ﴾

و اول صبح به راه افتادند درحالی‌که بر منع میوه‌های‌شان مصمم بودند.

﴿فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ﴾

اما وقتی آن را سوخته دیدند به یکدیگر گفتند: به‌راستی‌که راه باغ را گم کرده‌ایم.

﴿بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ﴾

بلکه به‌سبب عزم بر محروم‌کردن مساکین از میوه‌های باغ، از چیدن میوه‌هایش محروم هستیم.

﴿قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ﴾

دانشمندترین آنها گفت: آیا وقتی بر محروم‌ کردن فقرا از آن تصمیم گرفتید به شما نگفتم: چرا الله را به پاکی نمی‌ستایید، و به‌سوی او توبه نمی‌کنید؟!

﴿قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ﴾

گفتند: منزه است پروردگار ما، به‌راستی‌که ما وقتی بر تحریم فقرا از میوه‌های باغمان تصمیم گرفتیم بر خویش ستم کردیم.

﴿فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ يَتَلَاوَمُونَ﴾

آن‌گاه از روی سرزنش به یکدیگر روی آوردند و میان یکدیگر سخن رد و بدل کردند.

﴿قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا طَاغِينَ﴾

از روی پشیمانی گفتند: وای که زیان کردیم. به‌راستی‌که ما با منع کردن فقرا از حق‌شان از حد گذشتیم.

﴿عَسَىٰ رَبُّنَا أَنْ يُبْدِلَنَا خَيْرًا مِنْهَا إِنَّا إِلَىٰ رَبِّنَا رَاغِبُونَ﴾

امید است که پروردگار ما بهتر از این باغ به ما بدهد، زیرا ما فقط به‌سوی الله مشتاق هستیم، عفو او را امید داریم، و از او خیر می‌خواهیم.

﴿كَذَٰلِكَ الْعَذَابُ ۖ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ﴾

مانند این عذاب با محرومیت از رزق و روزی، کسی را که از ما نافرمانی کند عذاب می‌کنیم، و به تحقیق که عذاب آخرت بزرگتر است اگر از سختی و دوامش آگاه بودند.

﴿إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتِ النَّعِيمِ﴾

به‌راستی کسانی‌که با امتثال اوامر و اجتناب از نواهی الله تقوای او تعالی را پیشه کردند، نزد پروردگارشان بهشت‌های پرنعمتی دارند که در آن بهره‌مند می‌شوند، و نعمت‌های‌شان پایان نمی‌پذیرد.

﴿أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ كَالْمُجْرِمِينَ﴾

پس آیا مسلمانان را در جزا همانند کافران قرار می‌دهیم آن‌گونه که مشرکانِ ساکنِ مکه ادعا می‌کنند؟!

﴿مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ﴾

- ای مشرکان- شما را چه شده است چگونه این حکم ستمکارانه و منحرف را صادر می‌کنید؟!

﴿أَمْ لَكُمْ كِتَابٌ فِيهِ تَدْرُسُونَ﴾

یا کتابی دارید که در آن مساوات میان فرمانبر و نافرمان را می‌خوانید؟!

﴿إِنَّ لَكُمْ فِيهِ لَمَا تَخَيَّرُونَ﴾

که هرچه را در آخرت برای خودتان انتخاب می‌کنید در آن کتاب برای‌تان است.

﴿أَمْ لَكُمْ أَيْمَانٌ عَلَيْنَا بَالِغَةٌ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ ۙ إِنَّ لَكُمْ لَمَا تَحْكُمُونَ﴾

یا اینکه شما پیمان‌هایی مؤکّد با سوگندها از ما گرفته‌اید که مفادش این است که آنچه را برای خویش حکم می‌کنید برای شما باشد؟!

﴿سَلْهُمْ أَيُّهُمْ بِذَٰلِكَ زَعِيمٌ﴾

- ای رسول- از گویندگان این سخن بپرس: کدام‌یک از شما ضامن این پیمان‌ها است؟!

﴿أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ فَلْيَأْتُوا بِشُرَكَائِهِمْ إِنْ كَانُوا صَادِقِينَ﴾

یا به جای الله شریکانی دارند که آنها را با مؤمنان در جزا مساوی قرار می‌دهند؟! پس شریکان‌شان را بیاورند اگر در این ادعا که شریکان‌شان آنها را همراه مؤمنان در جزا یکسان قرار داده‌اند راستگو هستند.

﴿يَوْمَ يُكْشَفُ عَنْ سَاقٍ وَيُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ﴾

روز قیامت ترس زیاد آشکار می‌گردد و پروردگارمان هراس را به اوج می‌رساند، و مردم به سجده فراخوانده می‌شوند که مؤمنان سجده می‌کنند، و کافران و منافقان نمی‌توانند سجده کنند.

﴿خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ۖ وَقَدْ كَانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ﴾

درحالی‌که چشمان‌شان به زیر می‌افتد، و خواری و پشیمانی آنها را می‌پوشاند، حال آن‌که در دنیا که وضعیتی را که در این روز به آن گرفتار شده‌اند نداشتند از آنها خواسته می‌شد در برابر الله سجده کنند.

﴿فَذَرْنِي وَمَنْ يُكَذِّبُ بِهَٰذَا الْحَدِيثِ ۖ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ﴾

پس - ای رسول- مرا با کسی‌که این قرآن نازل‌شده بر تو را تکذیب می‌کند واگذار، به زودی آنها را درجه درجه به‌سوی عذاب خواهم کشاند چنان‌که متوجه نشوند این کار مکری علیه آنها و نزدیک‌ کردن تدریجی آنها به‌سوی عذاب است.

﴿وَأُمْلِي لَهُمْ ۚ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ﴾

و مدت زمانی به آنها مهلت می‌دهم تا به گناهشان ادامه دهند. به‌راستی‌که تدبیر من برای کافران و تکذیب‌ کنندگان، قوی است، پس از چنگ من فرار نمی‌کنند، و از کیفر من نجات نمی‌یابند.

﴿أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْرًا فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ﴾

- ای رسول- آیا در قبال آنچه آنها را به آن دعوت می‌کنی پاداشی از آنها می‌خواهی، که به‌سبب آن باری بزرگ را متحمل می‌شوند، و این امر سبب رویگردانی آنها از تو است؟! درحالی‌که واقعیت خلاف این است؛ زیرا تو هیچ مزدی از آنها طلب نمی‌کنی، پس مانع آنها از پیروی تو چیست؟!

﴿أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَكْتُبُونَ﴾

یا علم غیب دارند که حجت‌هایی را که با آن با تو مجادله می‌کنند آن‌گونه که دوست دارند می‌نویسند؟!

﴿فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَىٰ وَهُوَ مَكْظُومٌ﴾

پس - ای رسول- در برابر مهلتی که برای نزدیک‌ کردن‌شان به عذاب به آنها داده شده و پروردگارت به آن حکم کرده شکیبایی کن، و مانند همدم ماهی، یونس علیه السلام در خسته و زده‌شدن از قوم خویش نباش؛ آن‌گاه که پروردگارش را ندا داد درحالی‌که در تاریکی دریا، و تاریکی شکم ماهی اندوهگین بود.

﴿لَوْلَا أَنْ تَدَارَكَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ مَذْمُومٌ﴾

اگر رحمت الله که او را دریافت نبود به‌طور قطع ماهی او را نکوهش‌شده در بیابان برهوت می‌افکند.

﴿فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِينَ﴾

آن‌گاه پروردگارش او را برگزید، و او را از بندگان صالح خویش قرار داد.

﴿وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ﴾

و نزدیک است کسانی‌که به الله کفر ورزیده‌اند و رسولش را تکذیب کرده‌اند، آن‌گاه که قرآن نازل‌شده بر تو را می‌شنوند، از شدت خیره‌شدن به تو با چشمان‌شان تو را بر زمین بزنند، و - با پیروی از هوس‌هایشان، و رویگردانی از حق- می‌گویند: رسولی که آن را آورده است به‌طور قطع دیوانه‌ای است.

﴿وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ﴾

درحالی‌که قرآن نازل‌شده بر تو جز مایۀ اندرز و یادآوری برای انسان‌ها و جنیان نیست.

القلم