تفسير سورة السجدة

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.

﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ الم﴾

﴿الٓمٓ﴾ سخن در مورد حروف شبیه این حروف در ابتدای سورۀ بقره بیان شد.

﴿تَنْزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾

این قرآن که محمد صلی الله علیه وسلم آن را آورده بدون هیچ تردیدی از جانب پروردگار جهانیان نازل شده است.

﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ ۚ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْمًا مَا أَتَاهُمْ مِنْ نَذِيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ﴾

همانا این کافران می‌گویند: به‌راستی‌که محمد آن را به دروغ بر پروردگارش نسبت داده است، امر آن‌گونه که آنها گفتند نیست، بلکه همان حقیقتی است که هیچ تردیدی در آن نیست، - ای رسول- از جانب پروردگارت بر تو نازل شده تا مردمی را بترسانی که پیش از تو رسولی برای‌شان نیامد تا آنها را از عذاب الله بترساند، به این امید که به‌سوی حق راه یابند آن‌گاه از آن پیروی و به آن عمل کنند.

﴿اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ ۖ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ ۚ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ﴾

الله همان ذاتی است که آسمان‌ها، و زمین، و آنچه میان آن دو است را در شش روز آفرید، درحالی‌که او تعالی بر آفرینش آنها در کمتر از چشم بهم زدنی توانا است، سپس آن‌گونه که سزاوار جلال او است بر عرش استوا نمود و قرار گرفت، - ای مردم- جز او هیچ دوست و کارسازی ندارید که کارتان را بر عهده گیرد، یا هیچ شفاعتگری ندارید که نزد پروردگارتان از شما شفاعت کند، پس آیا نمی‌اندیشید تا الله را که شما را آفرید عبادت ‌کنید و دیگران را همراه او عبادت نکنید؟

﴿يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ﴾

الله کار تمام مخلوقات موجود در در آسمان‌ها و زمین را مدیریت می‌کند، سرانجام این امر در روزی‌که به اندازۀ هزار سال از سال‌هایی که -ای مردم- شما در دنیا برمی‌شمارید است به‌سوی او تعالی بالا می‌رود.

﴿ذَٰلِكَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾

این ذاتی‌که تمام این موارد را اداره می‌کند از تمام امور نهان و آشکار آگاه است، و ذره‌ای بر او پوشیده نمی‌ماند، و ذات شکست ‌ناپذیری است که هیچ‌کس بر او چیره نمی‌شود، ذاتی‌که از دشمنانش انتقام می‌گیرد و نسبت به بندگان مؤمن خویش مهربان است.

﴿الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ۖ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ﴾

ذاتی‌که آفرینش هر چیزی را کامل کرد، و آفرینش آدم را بدون نمونۀ قبلی از گِل آغاز کرد.

﴿ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ مَاءٍ مَهِينٍ﴾

سپس نسلش را از آبی که از او جدا و خارج شد (منی) آفرید.

﴿ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ ۖ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۚ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ﴾

سپس آفرینش انسان را درست‌اندام کامل کرد، و با فرمان ‌دادن به فرشتۀ مامور به دمیدن روح، از روح خویش در او دمید، و - ای مردم- گوش‌هایی برای‌تان قرار داد تا با آنها بشنوید، و چشم‌هایی برای‌تان قرار داد تا با آنها ببینید، و دل‌هایی برای‌تان قرار داد تا با آنها بیندیشید، اما شما سپاس این نعمت‌های الله را که برای‌تان ارزانی داشته است کم به جای می‌آورید.

﴿وَقَالُوا أَإِذَا ضَلَلْنَا فِي الْأَرْضِ أَإِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ ۚ بَلْ هُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ كَافِرُونَ﴾

و مشرکان تکذیب‌کنندۀ رستاخیز گفتند: آیا وقتی مُردیم و در زمین ناپدید شدیم، و بدن‌هایمان خاک شد، از نو زنده برانگیخته می‌شویم؟! این امر منطقی نیست. بلکه آنها در واقع به رستاخیز کافر هستند و به آن ایمان نمی‌آورند.

﴿۞ قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ﴾

- ای رسول- به این مشرکان تکذیب‌کنندۀ رستاخیز بگو: فرشتۀ مرگ که الله قبض ارواح شما را به او واگذار کرده شما را می‌میراند، سپس در روز قیامت برای حسابرسی و جزا فقط به‌سوی ما بازگردانیده می‌شوید.

﴿وَلَوْ تَرَىٰ إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاكِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ﴾

به‌زودی آشکار می‌گردد که مجرمان در روز قیامت درحالی‌که به‌سبب کفرشان به رستاخیز خوار هستند و سرهای‌شان را به زیر افکنده‌اند، احساس ذلت و خواری می‌کنند و می‌گویند: پروردگارا آنچه را از رستاخیز انکار می‌کردیم دیدیم، و مصداق آنچه را رسولان از جانب تو آوردند شنیدیم، پس ما را به زندگی دنیا بازگردان تا عمل صالحی که تو را خشنود می‌سازد انجام دهیم، به‌راستی‌که هم اکنون به رستاخیز و راستی آنچه رسولان آوردند یقین داریم. اگر مجرمان را در این حال ببینی امر بزرگی را دیده‌ای.

﴿وَلَوْ شِئْنَا لَآتَيْنَا كُلَّ نَفْسٍ هُدَاهَا وَلَٰكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ﴾

و اگر اعطای هدایت و توفیق به هرکسی را می‌خواستیم به‌طور قطع او را بر این کار وامی‌داشتیم، اما این سخن از جانب من از روی حکمت و عدالت واجب شده است که: روز قیامت جهنم را از کافران دو گروه جن و انس پُر خواهم کرد؛ چون راه کفر و گمراهی را بر راه ایمان و استقامت برگزیدند.

﴿فَذُوقُوا بِمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَٰذَا إِنَّا نَسِينَاكُمْ ۖ وَذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾

و روز قیامت برای نکوهش و سرزنش به آنها گفته می‌شود: پس به‌سبب غفلت شما در دنیا از دیدار الله برای حسابرسی‌تان در روز قیامت، عذاب را بچشید، به‌راستی‌که ما شما را در عذاب بدون اهمیت به رنجی که از آن می‌کشید رها کردیم، و به‌سبب گناهانی که در دنیا انجام می‌دادید عذاب همیشگی و جاویدان جهنم را بچشید.

﴿إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ ۩﴾

تنها کسانی به آیات نازل‌شدۀ ما بر رسولانمان ایمان می‌آورند که وقتی با آن‌ آیات اندرز داده شوند درحالی‌که به ستایش الله تسبیح می‌گویند برای او تعالی به سجده می‌افتند، و در هیچ حالتی از عبادت و سجده در برابر الله تکبر نمی‌ورزند.

﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ﴾

پهلوهای آنها از بسترهای خواب ‌شان فاصله می‌گیرد، بسترهای‌شان را رها می‌کنند و به‌سوی الله روی می‌آورند، او تعالی را از ترس عذابش و امید به رحمتش در نمازشان و در سایر امور می‌خوانند، و اموالی را که برای‌شان عطا کرده‌ایم در راه الله هزینه می‌کنند.

﴿فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾

پس هیچ‌کس نمی‌داند الله به پاداشی از جانب خویش در قبال اعمال صالحی که در دنیا انجام می‌دادند چه چیزی از آنچه که دیدگان به آنها روشنایی می‌یابد برای‌شان آماده کرده است، زیرا پاداشی است که به‌سبب بزرگی‌اش فقط الله به آن احاطه دارد.

﴿أَفَمَنْ كَانَ مُؤْمِنًا كَمَنْ كَانَ فَاسِقًا ۚ لَا يَسْتَوُونَ﴾

کسی‌که به الله ایمان دارد و به اوامرش عمل و از نواهی‌اش پرهیز می‌کند، مانند شخص نافرمان از الله نیست؛ این دو گروه از نظر پاداش در نزد الله یکسان نیستند.

﴿أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَىٰ نُزُلًا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾

اما کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند، به پاداش اعمال صالحی که در دنیا انجام می‌دادند، به فضل و بخشش الله بهشت‌هایی برای‌شان آماده شده که در آن جای می‌گیرند.

﴿وَأَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ ۖ كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ﴾

و اما کسانی‌که با کفر و ارتکاب گناهان از طاعت الله خارج شده‌اند، قرارگاه آنها که در روز قیامت برای‌شان آماده شده است جهنم است، که برای همیشه در آن می‌مانند، و هرگاه بخواهند از آن خارج شوند دوباره در آن بازگردانیده می‌شوند، و از روی نکوهش به آنها گفته می‌شود: عذاب جهنمی را که در دنیا وقتی رسولان‌تان شما را از آن می‌ترساندند تکذیب می‌کردید بچشید.

﴿وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَىٰ دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ﴾

و به‌طور قطع به این تکذیب‌کنندگان خارج از طاعت پروردگارشان، قبل از عذاب بزرگتر که در آخرت برای‌شان آماده شده است اگر توبه نکنند، مصیبت‌ها و بلاهایی در دنیا می‌چشانیم؛ باشد که به طاعت پروردگارشان بازگردند.

﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا ۚ إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ﴾

و هیچ‌کس ستمکارتر از کسی نیست که به آیات الله اندرز داده شود اما از آنها پند نگیرد، و بدون توجه به این آیات از آنها روی گرداند. بدون تردید ما از مجرمان- که از آیات الله روی می‌گردانند به‌سبب ارتکاب کفر و گناهان- انتقام می‌گیریم.

﴿وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَلَا تَكُنْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقَائِهِ ۖ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنِي إِسْرَائِيلَ﴾

و به تحقیق که تورات را به موسی عطا کردیم، پس -ای رسول- در مورد دیدار خودت با موسی در شب إسراء و معراج در تردید نباش، و کتاب نازل‌شده بر موسی علیه السلام را مایۀ هدایت از گمراهی برای بنی‌اسرائیل قرار دادیم.

﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا ۖ وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ﴾

و از میان بنی‌اسرائیل پیشوایانی قرار دادیم که مردم در حق به آنها اقتدا می‌کردند، و به‌سوی حق راهنمایی می‌کردند، چون بر اجرای اوامر و اجتناب از نواهی الله، و بر آزارهای موجود در راه دعوت شکیبایی کردند، و قاطعانه آیات نازل‌شدۀ الله بر رسولان‌شان را تصدیق می‌کردند.

﴿إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ﴾

و - ای رسول- به تحقیق که پروردگار تو همان ذاتی است که در روز قیامت در آنچه که در دنیا در باره آن اختلاف می‌ورزیدند داوری می‌کند، آن‌گاه حقگو را از یاوه‌گو آشکار می‌گرداند، و هر یک را به آنچه که سزاوارش است جزا می‌دهد.

﴿أَوَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ ۖ أَفَلَا يَسْمَعُونَ﴾

آیا اینها کور شده‌اند و برای‌شان آشکار نشده است که چه بسیار امت‌هایی را قبل از آنها نابود کردیم؟! درحالی‌که در مسکن‌های آنها که قبل از نابودی‌شان در آنها سکونت می‌کردند راه می‌روند، اما از حال‌شان پند نمی‌گیرند. به‌راستی‌که در نابودی آن امت‌ها به‌سبب کفر و گناهانشان، پندهایی است که بر راستگویی رسولان‌شان که از جانب الله نزد آنها آمدند به آنها استدلال می‌شود. پس آیا این تکذیب‌ کنندگان آیاتِ الله را به نیت پذیرش و پند گرفتن نمی‌شنوند؟!

﴿أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاءَ إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَأَنْفُسُهُمْ ۖ أَفَلَا يُبْصِرُونَ﴾

آیا این تکذیب‌کنندگان رستاخیز ندیده‌اند که ما آب باران را به زمین خشک و بی‌گیاهی می‌فرستیم، آن‌گاه با آن آب، کِشتی که شتران و گاوها و گوسفندانشان، و خودشان از آن می‌خورند درمی‌آوریم؟! آیا این امر را نمی‌بینند، و درک نمی‌کنند که ذاتی‌که زمین خشک را رویانیده است بر زنده‌کردن مردگان نیز توانا است؟!

﴿وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا الْفَتْحُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾

و تکذیب‌کنندگان رستاخیز با درخواست تعجیل در عذاب می‌گویند: حکمی که ادعا می‌کنید میان ما و شما در روز قیامت داوری خواهد کرد، و مقصد ما جهنم و مقصد شما بهشت است چه زمانی است؟!

﴿قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لَا يَنْفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمَانُهُمْ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ﴾

- ای رسول- به آنها بگو: این موعد روز قیامت است، که روز داوری میان بندگان است آن‌گاه که ایمان کسانی‌که در دنیا به الله کفر ورزیده‌اند پس از مشاهدۀ روز قیامت سودی نمی‌رساند، و به آنها مهلت نیز داده نمی‌شود تا به‌سوی پروردگارشان توبه کنند و به‌سوی او بازگردند.

﴿فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَانْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ﴾

پس -ای رسول- از اینها پس از اینکه در گمراهی خویش ثابت ماندند روی گردان، و منتظر امری باش که به آنها می‌رسد، چون آنها نیز عذابی را که به آنها وعده می‌دهی انتظار می‌کشند.

السجدة