تفسير سورة ق

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.

﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ق ۚ وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ﴾

﴿قٓۚ﴾ سخن در مورد حروف شبیه این حرف در ابتدای سورۀ بقره بیان شد. الله به قرآن کریم به‌سبب معانی و خیر و برکت زیادی که در آن وجود دارد سوگند یاد فرمود؛ که به‌طور قطع در روز قیامت برای حسابرسی و جزا برانگیخته خواهید شد.

﴿بَلْ عَجِبُوا أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هَٰذَا شَيْءٌ عَجِيبٌ﴾

سبب خودداری آنها این نیست که دروغگویی تو را گمان می‌برند؛ زیرا از راستگویی تو آگاه هستند، بلکه از این امر در شگفت هستند که رسولی انذاردهنده از جنس خودشان و نه از جنس فرشتگان نزدشان بیاید، و از روی تعجب گفتند: آمدن رسولی از جنس بشر به‌سوی ما امر شگفتی است!

﴿أَإِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا ۖ ذَٰلِكَ رَجْعٌ بَعِيدٌ﴾

آیا وقتی مردیم و خاک شدیم برانگیخته می‌شویم؟! این رستاخیز و بازگشت زندگی به بدن‌هایمان پس از اینکه پوسید امری دور از انتظار است، و امکان وقوع آن وجود ندارد.

﴿قَدْ عَلِمْنَا مَا تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ ۖ وَعِنْدَنَا كِتَابٌ حَفِيظٌ﴾

به تحقیق ما آنچه را که زمین از اجسادشان پس از مرگشان می‌خورد و از بین می‌برد، می‌دانیم، و ذره‌ای از آن بر ما پوشیده نمی‌ماند، و کتابی نگهدارندۀ هر چیزی‌که الله آن را در زندگی و پس از مرگشان برای آنها مقدر کرده است نزد ماست.

﴿بَلْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُمْ فَهُمْ فِي أَمْرٍ مَرِيجٍ﴾

بلکه این مشرکان قرآن را وقتی رسول آن را برای‌شان آورد تکذیب کردند، بلکه آنها پریشان‌ هستند و لحظه‌ای ثابت و استوار نیستند.

﴿أَفَلَمْ يَنْظُرُوا إِلَى السَّمَاءِ فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وَزَيَّنَّاهَا وَمَا لَهَا مِنْ فُرُوجٍ﴾

آیا این تکذیب‌ کنندگان رستاخیز به آسمان بالای سرشان نیندیشیده‌اند؛ که چگونه آن را آفریدیم و بنا کردیم و آن را با ستارگانی که در آن قرار داده‌ایم آراستیم، و هیچ شکاف در آن وجود ندارد تا آن را معیوب نشان دهد؟! پس کسی‌که این آسمان را آفریده از برانگیختن مردگان به صورت زنده ناتوان نیست.

﴿وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ﴾

و زمین که آن را مناسب سکونت گستراندیم، و کوه‌هایی ثابت در آن قرار دادیم تا نلرزد، و از هر صنف از گیاهان و درختان خوش‌منظر در آن رویاندیم.

﴿تَبْصِرَةً وَذِكْرَىٰ لِكُلِّ عَبْدٍ مُنِيبٍ﴾

تمام موارد مذکور را آفریدیم تا مایۀ بینش و یادآوری باشد برای هر بنده‌ای که با طاعت به‌سوی پروردگارش بازمی‌گردد.

﴿وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ﴾

و از آسمان آبی با منفعت و خیر زیاد فرو فرستادیم، آن‌گاه با آن آب باغ‌ها رویاندیم، و از دانۀ جو و سایر مواردی که درو می‌کنید رویاندیم.

﴿وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَهَا طَلْعٌ نَضِيدٌ﴾

و با آن درختان بلندقامت و مرتفع خرما آفریدیم، که شکوفه‌هایی متراکم بر روی هم دارد.

﴿رِزْقًا لِلْعِبَادِ ۖ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا ۚ كَذَٰلِكَ الْخُرُوجُ﴾

این موارد را برای روزی بندگان رویاندیم تا از آن‌ بخورند، و با آن آب زمینی بدون گیاه را زنده کردیم. همان‌گونه که با این باران زمینی بدون گیاه را زنده کردیم مردگان را زنده می‌کنیم، و آنها را زنده درمی‌آوریم.

﴿كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ﴾

- ای رسول- پیش از اینها که تو را تکذیب می‌کنند اقوامی پیامبران‌شان را تکذیب کردند، و قوم نوح و اصحاب رسّ (چاه)، و ثمود تکذیب کردند.

﴿وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ﴾

و عاد و فرعون، و قوم لوط تکذیب کردند.

﴿وَأَصْحَابُ الْأَيْكَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ ۚ كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ﴾

و قوم شعیب (اصحاب أیکه) و قوم تُبَّع (پادشاهان یمن) تکذیب کردند، پس عذابی را که الله بر آنها وعده داده بود واقع شد.

﴿أَفَعَيِينَا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ ۚ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ﴾

آیا ما از آفرینش نخستین شما ناتوان مانده‌ایم تا از برانگیختن شما ناتوان شویم؟! بلکه آنها در حیرتی از آفرینش جدید پس از آفرینش نخستین خویش هستند.

﴿وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ ۖ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ﴾

و به تحقیق که ما انسان را آفریده‌ایم، و از افکاری که به خاطرش خطور می‌کند آگاه هستیم، و ما از رگ گردنش که به قلب متصل است به او نزدیک‌تریم.

﴿إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ﴾

آن‌گاه که دو فرشتۀ دریافت‌کننده که یکی در سمت راست، و دیگری در سمت چپ نشسته است اعمالش را دریافت می‌کنند.

﴿مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ﴾

هیچ سخنی را به زبان نمی‌آورد مگر اینکه فرشته‌ای مراقب آن سخن، نزدش حاضر است.

﴿وَجَاءَتْ سَكْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ۖ ذَٰلِكَ مَا كُنْتَ مِنْهُ تَحِيدُ﴾

و سختی مرگ، حقیقتی را که هیچ گریزی از آن نیست می‌آورد. - ای انسان غافل- این همان چیزی است که از آن کناره می‌گرفتی و می‌گریختی.

﴿وَنُفِخَ فِي الصُّورِ ۚ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْوَعِيدِ﴾

و فرشتۀ موظّف به دمیدن، برای بار دوم در صور می‌دمد. این روز قیامت است؛ روز وعید برای کافران و گناهکاران با عذاب.

﴿وَجَاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَشَهِيدٌ﴾

و هرکسی در حالی می‌آید که دو فرشته همراه او هستند؛ یکی او را راهنمایی می‌کند، و دیگری دربارۀ اعمالش بر او گواهی می‌دهد.

﴿لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَٰذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ﴾

و به این انسان راهنمایی‌شده گفته می‌شود: به‌ تحقیق ‌که در دنیا به‌سبب فریب ‌خوردن به شهوات و خوشی‌هایت از این روز غافل بودی، ولی ما غفلت تو را با عذاب و اندوهی که مشاهده می‌کنی از تو برداشتیم، و امروز چشمانت چنان تیز است که آنچه را از آن غافل بودی درک می‌کنی.

﴿وَقَالَ قَرِينُهُ هَٰذَا مَا لَدَيَّ عَتِيدٌ﴾

و فرشتۀ همنشینش به او می‌گوید: این است اعمالش که بدون کمی و زیادی نزد من حاضر است.

﴿أَلْقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ﴾

و الله به این دو فرشتۀ راهنما و گواه می‌گوید: هر ناسپاس و مخالف حقی را در جهنم بیفکنید.

﴿مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ مُرِيبٍ﴾

کسی‌که از حقی که الله بر او واجب کرد بسیار بازداشته، از حدود الله گذشته، و در وعد و وعیدهایی که به او خبر داده می‌شد بسیار شک داشته است.

﴿الَّذِي جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَأَلْقِيَاهُ فِي الْعَذَابِ الشَّدِيدِ﴾

کسی‌که همراه الله معبودی دیگر قرار داد و او را در عبادت، شریک الله قرار می‌داد، پس او را در عذاب سخت بیفکنید.

﴿۞ قَالَ قَرِينُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَيْتُهُ وَلَٰكِنْ كَانَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ﴾

شیطان همنشین او برای اعلام بیزاری از او می‌گوید: پروردگارا من او را گمراه نکردم، بلکه در گمراهی دوری از حق بود.

﴿قَالَ لَا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَقَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ﴾

الله می‌فرماید: نزد من با یکدیگر نزاع نکنید، که این کار هیچ فایده‌ای ندارد، چون من در دنیا وعید سخت را برای کسی‌که به من کفر ورزد و از من نافرمانی کند به دست رسولانم برای‌تان فرستاده بودم.

﴿مَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ﴾

سخن من تغییر نمی‌پذیرد، و وعده‌ام خلاف نمی‌رود، و نه با کاستن از نیکی‌های بندگان، و نه با افزودن بر بدی‌های‌شان بر آنها ستم نمی‌کنم، بلکه جزای آنچه را انجام داده‌اند به آنها می‌دهم.

﴿يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَتَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ﴾

روزی‌که به جهنم می‌گوییم: آیا از کافران و گناهکارانی که در تو افکنده شدند پُر شدی؟ و جهنم برای طلب بیشتر، و خشم به خاطر پروردگارش این‌گونه به پروردگارش پاسخ می‌دهد: آیا باز هم هست؟

﴿وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ غَيْرَ بَعِيدٍ﴾

و بهشت به کسانی‌که با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی پروردگارشان تقوای او تعالی را پیشه کردند نزدیک می‌شود، آن‌گاه نعمت‌هایش را بدون اینکه از آنها دور باشد مشاهده می‌کنند.

﴿هَٰذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٍ﴾

و به آنها گفته می‌شود: این همان چیزی است که الله برای هر بسیار بازگشت‌ کنندۀ به‌سوی پروردگارش با توبه، و حفاظت کنندۀ آنچه که پروردگارش او را به آن ملزم کرده بود، به شما وعده داد.

﴿مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَٰنَ بِالْغَيْبِ وَجَاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ﴾

کسی‌که در نهان که هیچ‌کس جز الله او را در آنجا نمی‌بیند از الله بترسد، و با قلبی سالم و روی‌آورنده با او تعالی دیدار کند، و بسیار به‌سوی او تعالی بازگردد.

﴿ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ۖ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ﴾

به آنها گفته می‌شود: بدون ترس از امور ناگوار، وارد بهشت شوید، این است روز جاویدانی که هیچ فنایی پس از آن نیست.

﴿لَهُمْ مَا يَشَاءُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ﴾

در آنجا هرچه از نعمت‌های جاویدانی که می‌خواهند برای‌شان فراهم است، و نزد ما افزون بر این موارد، نعمت‌هایی است که هیچ چشمی ندیده، هیچ گوشی نشنیده، و بر دل هیچ انسانی خطور نکرده است. و رؤیت الله سبحانه از جملۀ این نعمت‌ها است.

﴿وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَشَدُّ مِنْهُمْ بَطْشًا فَنَقَّبُوا فِي الْبِلَادِ هَلْ مِنْ مَحِيصٍ﴾

و چه بسیار امت‌هایی که آنها را قبل از این مشرکانِ تکذیب‌ کنندۀ ساکن مکه نابوده کردیم، و در زمین به جستجو پرداختند تا شاید گریزگاهی از عذاب بیابند اما هیچ راه فراری نیافتند.

﴿إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكْرَىٰ لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ﴾

قطعاً این نابودی امت‌های پیشین، مایۀ پند و اندرز صاحب قلبی است که با آن می‌اندیشد، یا با حضور قلب و هوشیار گوش فرا می‌دهد.

﴿وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَمَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ﴾

و به تحقیق ما آسمان‌ها، و زمین، و آنچه میان آسمان‌ها و زمین است را در شش روز آفریده‌ایم با اینکه می‌توانستیم آنها را در یک لحظه بیافرینیم، و هیچ رنجی به ما نرسید آن‌گونه که یهودیان می‌گویند.

﴿فَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ﴾

پس - ای رسول- در برابر سخنان یهودیان و دیگران شکیبایی کن، و برای پروردگارت درحالی‌که او را ستایش می‌کنی نماز فجر را قبل از طلوع خورشید برپادار، و نماز عصر را قبل از غروب خورشید بگزار.

﴿وَمِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَأَدْبَارَ السُّجُودِ﴾

و پاره‌ای از شب برای او تعالی نماز بگزار، و پس از نمازها تسبیح او را بگو.

﴿وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِنْ مَكَانٍ قَرِيبٍ﴾

و - ای رسول- به روزی‌که فرشتۀ مأمور دمیدن در صور از مکانی نزدیک برای بار دوم ندا می‌دهد، گوش فرا بده.

﴿يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ﴾

روزی که مخلوقات صدای رستاخیز را به حقیقتی که هیچ تردیدی در آن نیست می‌شنوند. روزی‌که در آن این صدا را می‌شوند روز خروج مردگان از قبرهای‌شان برای حسابرسی و جزا است.

﴿إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَإِلَيْنَا الْمَصِيرُ﴾

به‌راستی‌که ما زنده می‌کنیم و می‌میرانیم. هیچ زنده‌کننده و هیچ میراننده‌ای جز ما نیست، و بازگشت بندگان در روز قیامت برای حسابرسی و جزا فقط به‌سوی ما است.

﴿يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعًا ۚ ذَٰلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ﴾

روزی‌که زمین از روی آنها می‌شکافد و شتابان درمی‌آیند، این گردآوردن بر ما آسان است.

﴿نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ ۖ وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ ۖ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخَافُ وَعِيدِ﴾

ما به آنچه که این تکذیب کنندگان می‌گویند آگاه‌تر هستیم، و - ای رسول- تو بر آنها مسلط نیستی تا آنها را بر ایمان مجبور سازی، و فقط مأمورِ ابلاغِ آنچه که الله تو را به تبلیغ آن فرمان داده هستی، پس با قرآن کسی را که از تهدید من می‌ترسد، پند بده؛ زیرا کسی كه می‌ترسد وقتی پند و اندرز داده شود، می‌پذیرد.

ق