نزول القرآن وجمعه
از ام الموُمنين عايشه رضی الله عنها روايت است كه می گوید: حارث بن هشام از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيد: يا رسول الله، چگونه وحی بر شما نازل می شود؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «أَحْيَانًا يَأْتِينِي مِثلَ صَلْصَلَة الْجَرَسِ، وَهُوَ أَشَدُّهُ عَلَيَّ، فيَفْصِمُ عَنِّي وَقَدْ وَعَيْتُ عَنْهُ مَا قَالَ، وَأَحْيَانًا يَتَمثَّلُ لِيَ الْمَلَكُ رَجُلاً فَيُكَلِّمُنِي فَأَعِي مَا يَقُولُ»: «گاهی مانند صدای زنگ (يعنی بصورت زمزمه) نازل می شود و اين سخت ترين نوع آن است. و پس از فراگرفتن وحی، اين كيفيت خاتمه پيدا می كند. گاهی هم مَلَک وحی بصورت انسان می آيد و با من سخن می گويد و آنچه می گوید حفظ می كنم». عايشه رضی الله عنها می گويد: در روزی بسیار سرد، شاهد نزول وحی بر رسول الله صلى الله عليه وسلم بودم. وقتی وحی تمام شد، پيشانی رسول الله صلى الله عليه وسلم خيس عرق بود و از آن عرق می چكيد.
عن عائشة أُمِّ المؤمنين -رضي الله عنها- أنَّ الحارثَ بن هشام -رضي الله عنه- سأل رسولَ الله -صلى الله عليه وسلم- فقال: يا رسولَ الله، كيف يأْتِيكَ الوَحْيُ؟ فقال رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: «أحْيانًا يَأْتِيني مِثْلَ صَلْصَلَة الجَرَس، وهو أَشدُّه عليَّ، فيَفْصِمُ عنِّي وقد وَعَيْتُ عنه ما قال، وأحيانًا يتمثَّلُ لي المَلَكُ رَجُلًا فيُكَلِّمُني فأَعِي ما يقول». قالت عائشة -رضي الله عنها-: ولقد رأيتُه ينزِل عليه الوَحْيُ في اليومِ الشديدِ البرْدِ، فيَفْصِمُ عنه وإنَّ جَبِينَه لَيَتَفَصَّدُ عَرَقًا.
شرح الحديث :
حارث بن هشام در رابطه با کیفیت و چگونگی نزول وحی از رسول الله صلی الله علیه وسلم سؤال می کند. و رسول الله صلی الله علیه وسلم به او خبر می دهد که گاه ملک - یعنی جبریل - درحالی وحی را برای ایشان می آورد که صدایش در قوت و قدرت شبیه صدای زنگ است و این شدیدترین و سخت ترین حالت برای ایشان بوده است. و در آن لحظه سختی و شدت ایشان را فرا گرفته و سپس از ایشان دور می شود و چیزهایی را که ملک می گوید، فهمیده و حفظ می نماید. نزول وحی با این صدای سخت و شدید به این خاطر است که ایشان را از امور دنیا باز دارد و حواسش را کاملا متوجه آن صدا نماید. و رسول الله صلی الله علیه وسلم نیز بخوبی وحی را می فهمد، زیرا گوش و قلبش تنها آن صدا را شنیده و درک می کنند. به علاوه رسول الله صلی الله علیه وسلم به او خبر می دهد که گاهی جبریل به شکل یک مرد، همچون دحیه کلبی یا دیگران نزد ایشان می آید و وحی را به ایشان می رساند و ایشان سخن او را فهمیده و حفظ می کند. عایشه رضی الله عنها خبر می دهد که رسول الله صلی الله علیه وسلم را هنگام نزول وحی، آن هم در روزی بسیار سرد دیده که از شدت و سختی نزول آن، در همان سرمای شدید، پیشانی اش غرق در عرق می شد.