تاريخ مكة والمدينة والأقصى
از ابوسعيد خدری رضی الله عنه كه در دوازده غزوه همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم بوده، روایت است که می گويد: چهار نصيحت از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيدم كه مورد پسند من واقع شده و باعث خرسندی ام گرديد. ایشان فرمود: «أَنْ لا تُسَافِرَ امْرَأَةٌ مَسِيرَةَ يَوْمَيْنِ إلا وَمَعَهَا زَوْجُهَا أَوْ ذُو مَحْرَمٍ، وَلا صَوْمَ في يَوْمَيْنِ: الْفِطْرِ وَالأَضْحَى، وَلا صَلاةَ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، وَلَا بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ، وَلا تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلاَّ إِلَى ثَلاثَةِ مَسَاجِدَ: مَسْجِدِ الْحَرَامِ، وَمَسْجِدِ الأَقْصَى، وَمَسْجِدِي هذا»: «1- هيچ زنی حق ندارد مسافت دو روز را بدون شوهر يا بدون محرم (به تنهایی) سفر کند. 2- و روزه گرفتن دو روز عید فطر و قربان ممنوع می باشد. 3- هيچ نمازی بعد از نماز صبح نیست تا خورشید طلوع کند و هیچ نمازی بعد از عصر نیست تا خورشید غروب کند. 4- بار سفر بسته نمی شود مگر به سوی سه مسجد: مسجدالحرام و مسجد الاقصی این مسجد من (مسجد النبی)».
عن أبي سعيد الخُدْرِي -رضي الله عنه- وكان غَزَا مع النبي -صلى الله عليه وسلم- ثِنْتَي عَشْرَة غَزْوَة، قال: سمعت أرْبَعا من النبي -صلى الله عليه وسلم- فَأَعْجَبْنَنِي قال: لا تسافر المرأة مَسِيرَة يومين إلا ومعها زوجها أو ذو مَحْرَم، ولا صوم في يَوْمَيْنِ: الفِطْرِ وَالأَضْحَى، ولا صلاة بعد الصُّبح حتى تَطْلُعَ الشمس، ولا بعد العصر حتى تغرب، ولا تُشَدُّ الرِّحَالُ إلا إلى ثلاثة مساجد: مسجد الحرام، ومسجد الأَقْصَى، ومَسْجِدِي هذا.
شرح الحديث :
راوی این روایت در مورد ابوسعید خدری می گوید: ایشان همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم در دوازده غزوه شرکت داشت. ابوسعید رضی الله عنه می گوید: چهار نصیحت از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که مرا متعجب و خرسند کرد؛ یعنی ابوسعید رضی الله عنه حدیثی از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیده که دربردارنده ی چهار حکم است و از این چهار حکم خرسند شده است: حکم اول: "هيچ زنی حق ندارد مسافت دو روز را بدون شوهر يا بدون محرم (به تنهایی) سفر کند." محرم عبارت است از: همسرش یا کسی که برای همیشه بر او حرام است، مانند پدر، پدربزرگ، پسر، برادر، عمو و دایی. و مسافت دو روز عبارت است از هشتاد کیلومتر. و در روایتی آمده است: «لاَ يَحِلُّ لاِمْرَأَةٍ تُسَافِرَ مَسِيرَةَ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ إِلاَّ مَعَ ذِي مَحْرَمٍ عَلَيْهَا»: «براى هیچ زنى حلال نيست مسافت يک شب و روز را بدون محرم مسافرت كند». و در روایتی آمده است: «مسافت یک روز» و در روایتی آمده است: «مسافت یک شب» و در روایتی آمده است: «لَا تُسَافِرْ امْرَأَةٌ مَسِيرَةَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ إِلَّا مَعَ ذِي رَحِمٍ»: «هیچ زنی نباید مسافت سه روز را طی نماید مگر با همراه داشتن محرم». و در روایت ابوداود آمده است: «بریدا»: «مسیر نصف روزی». امام نووی می گوید: «هدف تعیین دقیق مسافت نیست، بلکه هر مسافتی که نام سفر بر آن اطلاق شود، زنان از طی کردن آن نهی شده اند مگر اینکه محرمی به همراه داشته باشند و این تعیین، خبر دادن از امر واقع است و به مفهوم آن عمل نمی شود». و این مربوط به حالتی است که سفرش ضرورتی نداشته باشد، اما چنانچه ضرورت داشته باشد، می تواند مسافرت کند؛ همچنان که اگر در سرزمین کفر یا دار حرب مسلمان شود و ماندن در میان کفار برایش خطر جانی داشته باشد، می تواند به تنهایی مسافرت نماید. حکم دوم: "روزه گرفتن دو روز عید فطر و قربان ممنوع می باشد" یعنی روزه گرفتن در روز عید فطر و قربان جایز نیست، چه روزه قضایی باشد یا نذری؛ و چنانچه کسی در این دو روز روزه بگیرد، روزه اش درست نیست و ادا نمی شود؛ و در هر صورت چنانچه عمدا در این دو روز روزه بگیرد، گناهکار خواهد بود. و در حدیثی آمده است: «رسول الله صلی الله علیه وسلم از روزه گرفتن در این دو روز نهی کرده است؛ اما روز عید قربان از گوشت قربانی خود می خورید و روز عید فطر پایان روزه گرفتن شما می باشد». پس دلیل منع روزه گرفتن در روز عید قربان، قربانی نمودن و خوردن از گوشت قربانی است و شریعت برای مردم مقرر کرده که از گوشت قربانی بخورند و روزه گرفتن مانع قربانی کردن و خوردن گوشت قربانی نشود، زیرا قربانی از جمله شعائر اسلام است. اما علت نهی از روزه گرفتن در روز عید فطر، بخاطر نام این روز است که می طلبد انسان در آن مفطر باشد نه روزه دار؛ و این روز میان ماه رمضان و شوال جدایی می اندازد و این دو را از هم جدا می کند؛ بنابراین روزه نگرفتن آن واجب است. حکم سوم: "و بعد از نماز صبح هیچ نمازی نیست". مطابق ظاهر روایت، خواندن نماز نفل پس از طلوع فجر صحیح نیست، اما مراد و منظور این نیست، زیرا نصوص و دلایل دیگر بیانگر استحباب خواندن دو رکعت پس از طلوع فجر است و در این مورد اجماع می باشد و پس از نماز صبح، دیگر نمازی نیست. این قید را روایت ابوسعید در بخاری تایید می نماید، آنجا که می گوید: «وَلا صَلاةَ بَعْدَ صَلاتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ، وَبَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ»: «هيچ نمازی بعد از اين دو نماز نيست؛ بعد از نماز عصر تا غروب آفتاب و بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب». و در روایت مسلم آمده است: «پس از نماز فجر هیچ نمازی نیست». «و پس از عصر تا غروب خورشید هیچ نمازی نیست»؛ بنابراین اگر کسی نماز عصر را بخواند نباید نماز نفلی بخواند؛ اما خواندن نمازهای قضایی پس از عصر ایرادی ندارد، زیرا بری نمودن هر چه زودتر ذمه از نمازهای قضایی واجب است. حکم چهارم: "بار سفر بسته نشود مگر به سوی سه مسجد: مسجدالحرام و مسجد الاقصی و مسجد من (مسجد النبی)". یعنی: انسان نباید به قصد نزدیکی به الله، یا فضیلت و شرف مکانی، به هیچ نقطه ای از زمین سفر نماید، مگر به سوی این سه مسجد، زیرا مطابق نص حدیث بار سفر بستن به سمت این سه مسجد جایز است.