آداب الطريق والسوق
از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِيَّاكُم وَالْجُلُوسَ في الطرُقاتِ»: «از نشستن بر سرِ راه ها (و معابر عمومی) بپرهيزيد». اصحاب - رضی الله عنهم - عرض کردند: ای رسول خدا، چاره ای جز اين نداريم؛ زيرا می نشينيم و با هم صحبت می کنيم. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «فَاما إذا أَبَيْتُمْ فَأَعْطُوا الطَّريقَ حَقَّهُ»: «حال که چنين است، پس حقّ راه را رعايت کنيد». پرسيدند: حقّ راه چيست؟ فرمود: «غَضُّ الْبَصَر، وكَفُّ الأَذَى، ورَدُّ السَّلام، وَالأَمْرُ بالْمعْروف، والنَّهْيُ عنِ الْمُنْكَرِ»: «حفاظت چشم ها، اجتناب از اذيت و آزار ره گذران، دادن جواب سلام و امر به معروف و نهی از منکر».
عن أبي سعيد الخدري -رضي الله عنه- مرفوعًا: "إياكم والجلوسَ على الطُّرُقَاتِ". قالوا: يا رسول الله، ما لنا بُدٌّ من مجالسنا، نتحدث فيها. قال: "فأما إذا أَبَيْتُمْ فأعطوا الطريق حَقَّهُ". قالوا: وما حَقُّهُ؟ قال: "غَضُّ البصر، وكَفُّ الأذى، ورد السلام، والأمر بالمعروف، والنهي عن المنكر".
شرح الحديث :
رسول الله صلی الله علیه وسلم اصحاب و یارانش را از نشستن بر سر راه ها باز داشت؛ آنها گفتند: ما چاره ای جز این نداریم. پس فرمود: «اگر چنین است و باید با هم بنشینید، بر شما واجب است که حق راه را بدهید». این بود که در مورد حق راه پرسیدند و رسول الله صلی الله علیه وسلم در توضیح آن فرمود: «حق راه این است که نگاه چشمان از زنانی گرفته شود که از مسیر نشست آنها عبور می کنند و باید از اذیت و آزار قولی و عملی ره گذران خودداری کنند و پاسخ سلام کسانی را بدهند که به آنها سلام می کنند؛ و امر به معروف نموده و در صورت مواجه شدن با منکر، انکار آن بر ایشان واجب است».